ሰንደቕ-ዕላማ ኤርትራ
ታሪኽን ምሳልያዊ ኣዘራርባን
ካብ 1935 ክሳዕ 1941 ኣብ ዝነበረ እዋን ኤርትን ኢትዮጵያን ብኢጣልያውያን ተታሒዘን ነበራ ። ቅድሚ ኻልኣይ ውግእ-ዓለም ኤርትራ ካብ ኢትዮጵያ ንላዕሊ ዝማዕበለትን ዝበልጸገትን እያ ነይራ ።
[ዘድሊ ነገር] ኢጣልያ ኣብ’ቲ ውግእ ምስ ተሳዕረት ኢትዮጵያ ናብ’ቲ ቕድሚ ኢጣልያ ዝነበረ ፋሉል ንጉሳዊ ኣገዛዝኣ ተመለሰት ኤርትራ ኸኣ ብ1949 ብውድብ ሕቡራት ሃገራት ኣብ ትሕቲ ትእዛዝ ዘበናዊት ግዝኣት ብሪጣንያ ተዋህበት።
ብ1940ታት ሃገራውነት ኣዕራብ ምስ ተማህዘ ሰዓብቲ እምነት ምስልምና ክፋል ኤርትራ ካብ ግዝኣት ብሪጣንያ ናጽነቶም ኪሓትቱ ኸሎዉ ረኣዩ። እዚ ኸም’ዚ ኢሉ ኸሎ ኢትዮጵያ ንመንግስቲ ኤርትራን “ዝጠፍአት ኣውራጃ” ኢላ ብምጽዋዕ ናታ ኽትከውን ፈተነት። እተወሰኑ መኰንናት ኤርትራ ኣብ ክልተ ኽትፈላለ ሓሳብ ኣቕረቡ፣ እዚ ኸኣ ክርስትያናዊ ቦታ ምስ ኢትዮጵያ ክተሓዋወስ እዩ፣ ሰዓብቲ እምነት ምስልምና ናብ ሱዳን። ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ ኣህጉራዊ ኽትዕ ምስ ተገብረን ሓይሊታት ጥሙራት ሓይሊታት ጣልቃ ምስ ኣእተዋን ብ1950 ምስ ኢትዮጵያ ኣብ ፈደረሽን ባዕላ እትመሓደር ኤርትራ ከም እትምስረት ዝገልጽ ስምምዕ ኣውጽአት።
ብ15 መስከረም 1952 ኤርትራ ካብ ግዝኣት ብሪጣንያ ናጻ ዀነት [5] ርእሳ እትመሓደር ክፍሊ ኢትዮጵያ ድማ ኰነት። ውድብ ሕቡራት ሃገራት ነታ ሃገር ካብ ግዝኣት ብሪጣንያ ናጽነታ ንኽትረክብ ስለ ዝሓገዛ እታ ናይ 1952 ሰንደቕ ዕላማ ኤርትራ ንደገፍ እቲ ማሕበር ንምኽባር ሰማያዊ ድሕረ-ባይታ ሒዛ ኢያ ተዳልያ። ኣብ’ቲ ግዜ’ቲ እታ ሰንደቕ ዕላማ ኣብ ማእከል ናይ ኣውሊዕ ኣኽሊል ነበራ፣ እዚ ድማ ንሰላም ዘመልክት ነበረ። እቲ ስልማት ነቲ ሽዱሽተ ምምሕዳራዊ ኽፍሊታት ኤርትራ ዝውክል ሽዱሽተ ቘጽሊ ዘሎዎ ተኽሊ ኸበበ።
ብ1961 ኣብ ኤርትራ ውግእ ሓድሕድ ምስ ተባርዐ [7] ሃጸይ ኢትዮጵያ ዝነበረ ሃይለስላሴ ንሰንደቕ ዕላማ ኤርትራ ንቐምሽ ኣጽዋርን ንዅሉ ኻልእ ማሕተም መንግስትን ካብ ህዝባዊ ቦታታት ከልከሎ። ብ1962 ካብ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ፍቓድ ብምርካብ ንኤርትራ ተጐብጠባ።
ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ ናጽነታ ንምርካብ ተዋጊኣ ኣብ ጥሪ 1977 ከኣ እቲ ሰልፊ ናይ ገዛእ ርእሱ ወግዓዊ ሰንደቕ ዕላማ ተቐበለ። እዛ ሕጂ ዘላ ሰንደቕ ዕላማ ኤርትራ ምስ ወግዓዊ ሰንደቕ ዕላማ ናይ’ቲ ሰልፊ ትመሳሰል እያ።
[8] እታ ሰንደቕ ዕላማ ሰለስተ ስሉስ ኵርናዕ ነበራ — ቀይሕ ሰማያዊ ከምኡውን ሓምላይ ነበረ። እቲ ኣብ ቀይሕ ስሉስ ኵርናዕ ዝነበረ ብጫ ኰዀብ ነቲ ኣብ’ታ ሃገር ዘሎ ሃብታም ማዕድናት ዘመልክት’ዩ ነይሩ፣ እዚ ኸኣ ሓድነት ሓርነት ፍትሒ ዲሞክራሲ ከምኡ’ውን ምዕባለ ዘመልክት ሓሙሽተ ነጥብታት ዝሓዘ ኢዩ።
[9] ኤርትራ ብርእሳ እትመሓደር ሃገር ምዃና ምስ ተኣወጀት እታ ሰንደቕ ዕላማ ተዓራረየት ብ24 ግንቦት 1993 ከኣ ናይ መጀመርታ ወግዓዊ ዓንቃሪቦታት ተገብረ። ኣብ’ቲ ቐይሕ ስሉስ ኵርናዕ እቲ ብኽልተኡ ሸነኹ 14 ኣቝጽልቲ ዘሎዎ ናይ ወርቂ ኣኽሊል ምልክት ነታ ናይ 1952 ሰንደቕ ዕላማ ሓርነት ህዝቢ ኤርትራ ዝነበረት ኰዀብ ወርቂ ተኪኣ። ብ1995 ቍጽሪ ኣቝጽልቲ ናይ’ቲ ኣኽሊል መዐቀኒ ተገብረ — እቲ 30 ኣቝጽልቲ ነቲ ናጽነቶም ቅድሚ ምርካቡ ኣብ ውግእ ሓድሕድ ዘሕለፍዎ ዓመትታት ዘመልክት’ዩ። ንውሓት እታ ሰንደቕ ዕላማ ኻብ 23 ናብ 12 ተቐየረ።
እቲ ብ1997 ዝወጸ ወግዓዊ ባጤራ ናይ ኤርትራና ናቕፋ ሰናቲም ሽዱሽተ ደቀባት እንስሳታት ዝሓዘ ነበረ፣ ኣብ’ቲ ሰናቲም ከኣ ተዋጋእቲ ግንባር ሓርነት ህዝቢ ኤርትራውያን ንሃገራዊ ሰንደቕ ዕላማ ኸምኡ’ውን “ናጽነት ማዕርነት ከምኡ’ውን ፍትሒ” ዝብል ጭርሖ ብእንግሊዝኛ ከም ዘልዕሉ ኣርኣየ።
መግለጺ
ሰንደቕ ዕላማ ኤርትራ በቲ ናብ ጐኒ ሃመማ ዝሕብር ዓንቃሪቦታት ተመርኲሳ ኣብ ክልተ የማነይቲ ስሉስ ኵርናዕ ተመቕለት። እቲ ላዕለዋይ ስሉስ ኵርናዕ ቀጠልያ እቲ ታሕተዋይ ስሉስ ኵርናዕ ከኣ ሰማያዊ ዀይኑ ብጫ ንትኹል ጨናፍር ኣውሊዕ ከኣ ኣብ ሸዀና እቲ ስሉስ ኵርናዕ ኣብ ዝርከብ ኣኽናፍ ኣውልዕ እተኸበ እዩ። ቅርጺ እቲ ቐይሕ ስሉስ ኵርናዕ ቅርጺ እታ ሃገር ብሰፊሑ ይቐድሖ እዩ ።
[11] እቲ ሓምላይ ንሕርሻን ማልን እታ ሃገር የመልክት ንብዙሕ ባሕሪ ሰማያዊ ከምኡ’ውን ነቲ ናጽነቶም ንምርካብ ኣብ ዝግበር ቃልሲ ዝፈሰሰ ደም ምስ’ቲ ኣብ’ቲ ቓልሲ ዘሕለፍዎ ሰላሳ ዓመትታት ዝመሳሰል 30 ኣቝጽልቲ ዘሎዎ ቀይሕ ኢዩ።